MİZAÇ TEMELLİ EĞİTİM

Mizaç

Doğuştan gelen, yaşam boyu değişmeyen, bireylerin kendine özgü algı, motivasyon, ihtiyaç ve en temel arayışlarını belirleyen psikolojik DNA’mızdır.

Kişilik
Mizaç yapısının, cinsiyet, zekâ ve biyolojik etkenler gibi büyük oranda değişmeyen şartlar ve yaşadığı çevre, kültür, aile, aldığı eğitim, yaşanılan olaylar gibi kısmi olarak değişebilir şartların etkileşmesiyle kişi-lik meydana gelir. Mizaç kişiliğin yapısal zeminidir. Mizaç bir tohum, karakter ağacın kalın dalları ise; kişilik de ağacın tamamıdır diyebiliriz.

ÖĞRENCİLERİN MİZAÇ TİPLERİNİ NEDEN BİLMELİYİZ?

Öğrencinin mizaç tipini belirleyerek;

• Davranışlarının altında yatan ana arayışı,
• Yaşamdaki temel amacını,
• Algısal önceliklerini,
• Motivasyon kaynaklarını,
• Olaylara bakış açısını,
• Olası psikopatolojik eğilimlerini,
• Mesleki eğilimlerini,
• Uyumlu olabileceği akran olasılıklarını bilebiliriz.

Böylece öğrencilere mizaç tiplerine uygun eğitim almaları ve sosyal yaşam becerilerini nasıl kazanacakları konusunda rehberlik edebiliriz.

ÇOKLU ZEKA SİSTEMİ SEKMESİ

ÇOKLU ZEKÂ SİSTEMİ NEDİR?

Zekâ: Öğrenme, öğrenileni kullanma ve öğrenilenlerden yeni çözüm yolları üretebilme kapasitemizdir. Düşünüp akıl yürütebilme; sorgulayıp sonuç çıkarabilme becerisi de diyebiliriz.

Gardner, zekayı “içinde yaşanılan toplumda faydalı bir şeyler yapabilme kapasitesi; her insanda kendine özgü bulunan yetenek ve beceriler bütünü” olarak tanımlamaktadır.

Zekânın birden çok alanda ölçülebileceğini, çok yönlü olduğunu, doğuştan kalıtımla getirildiğini ve geliştirilebilmekte olduğunu kanıtlayarak yaşam boyunca da geliştirilebilen bir öğrenmeyi içerdiğini öylemiştir. Ona göre her insanda 8 farklı zekâ bölümü bulunmaktadır.

Bu zeka bölümleri:

1. Mantıksal – Matematiksel
2. Sözel – Dilsel
3. Görsel – Mekansal
4. İçsel – Kişiye Dönük
5. Sosyal – Kişiler Arası
6. Müziksel – Ritmik
7. Bedensel – Kinestetik
8. Doğa

Eğitimde önemli olan noktanın her çocuğun öğreneceği stilli keşfetmek ve o sistemle öğretmektir.

Tek bir zekâ alanı varlığı çok seyrek görülür. Çok yönlü zekâ hakkında bilgilerimiz arttıkça tüm zekâ isteleri değişmeye adaydır.

‘Çoklu Zekâ Kuram’ı eğitime uygulanırken dikkat edilmesi gereken prensipler:

• Zekâ öğretilebilir.
• Her insanın güçlü zekâları vardır.
• Her insanın zayıf zekâları vardır.
• Zayıflıklar güçlendirilebilir.
• Kişinin zekâsı parmak izi gibi benzersizdir.

Eğitimde Çoklu Zeka Kullanımı

“Her öğrenci zeka yapısı ve öğrenme yöntemi açısından diğerinden farklıdır. Kimi sadece dinlemekle; kimi öğrenme sürecinin içinde yer almakla; kimi de araştırıp, düşünüp çözümlemek gibi farklı yöntemlerle anlar.”

Öğretmen öğrenci iletişiminin sağlıklı olabilmesi için öğrencilerin zeka türlerinin belirlenmesidir. Bu belirlemenin amacı öğretmenin öğrenciye yaklaşımını, ders araç ve gereçlerinin seçimini ve derslerde kullanılan yöntemlerin saptanmasını sağlamaktır. İlgili dersin anlaşılmasını kolaylaştırıcı etkinlikler geliştirmek için ders öğretmeninin öğrencilerinin genel zeka türleri konusunda ön bilgiye sahip olmasıem öğrenciler hem de öğretmen açısından önemlidir. Bazı uzmanlara göre Çoklu Zeka Kuramı’nın 7- 11 yaş arasında daha rahat kullanılabileceği ve öğrenciler için de yararlı olabileceği düşüncesindenyola çıkarak bu kurama dayalı etkinliklere oldukça çok yer verilmelidir.

“Öğrenciler okuduklarının % 10’unu, işittiklerinin % 20’sini, gördüklerinin %30’unu, görüp işittiklerinin % 50’sini, söylediklerinin % 70’ini, söyleyip yaptıklarının % 90’ını akıllarında tutabilmektedirler.”

Çoklu Zeka Kuramının 8 Bölümü

1. Sözel – Dil Zekası:

• Uzun hikayeler ve fıkralar anlatır.
• İsimler, yerler ve tarihler ile ilgili iyi bir hafızaya sahiptir.
• Sözcükleri anlamlarına uygun bir biçimde kullanır.
• Yaşına göre iyi bir kelime haznesine sahiptir.
• Başkalarıyla yüksek düzeyde sözel iletişime girer.
• Tekerlemeleri, anlamsız ritimleri ve sözcük oyunlarını sever.
• Okumayı sever.
• Dinleme becerisi yüksektir; dinleyerek daha iyi öğrenir.
• İyi bir hafızası vardır.

2. Mantıksal – Matematiksel Zeka:

• Olayların oluşumu ve işleyişi hakkında çok soru sorar.
• Soyut ve kavramsal düşünebilir.
• Bilgiler arasında bağlantılar kurar.
• Güçlü bir muhakemesi vardır.
• Satranç ve briç gibi oyunları oynamaktan zevk alır.
• Matematiksel problemleri kafasında kolayca ve çabucak çözer.
• Matematik dersini sever.
• Matematiksel hesaplama oyunlarını ilginç bulur.
• Mantıksal bulmacaları çözmeyi ve satranç veya dama gibi stratejik oyunları oynamayı sever.
• Olayları ve nesneleri kategorilere ayırmayı veya onları hiyerarşik olarak düzenlemeyi sever.
• Yüksek düzeyde bilişsel düşünme becerisi içeren deneylere katılmayı sever.
• Yaşıtlarına kıyasla soyut düşünebilme ve sebep-sonuç ilişkisi kurabilme kabiliyetleri çok iyi

gelişmiştir.

3. Görsel – Uzaysal Zeka:

• Arkadaşlarına oranla daha çok hayal kurar.
• Yaşına göre yüksek düzeyde beceri gerektiren figürleri ve resimler çizer.
• Filmleri, slaytları ve diğer görsel sunuları izlemeyi tercih eder.
• Bulmaca çözmekten hoşlanır.
• Renklere karşı çok duyarlıdır.
• Resimli yayınlardan daha çok hoşlanır.
• Elinde bulunan materyallere bir şeyler çizer.
• Daha önce gittiği yerleri kolay hatırlar.
• Yaşına göre ilginç üç boyutlu yapılar veya modeller oluşturur.
• Okurken kelimelere oranla resimlerden daha çok öğrenir.
• Varlıkların görsel imgelerini çok iyi çizer.

4- Müziksel – Ritmik Zeka:

• Şarkıların melodilerini çok iyi hatırlar.
• Güzel şarkı söyleyebilme sesine ve yeteneğine sahiptir.
• Bir şarkının makamını, notalarını, eslerini ayırt edebilir.
• Öğrendiği şarkıları paylaşmak ister.
• Herhangi bir müzik aletini çok iyi çalar ya da bunun eğitimini almak ister.
• Konuşurken veya hareket ederken elleri ve ayakları ile ritim tutar.
• Farkına varmadan kendi kendine mırıldanır.
• Ders çalışırken farkında olmadan masaya vurarak ritim tutar.
• Çevresindeki seslere duyarlıdır.
• Bir şarkı duyduğunda farkında olmadan ona eşlik eder.
• Müzik çalan bir ortamda daha verimli çalışır.

5. Bedensel – Kinestetik Zeka:

• Duygularını belirgin olarak vücut diliyle ifade eder.
• El becerileri iyidir.
• İnsanlara, canlı ve cansız varlıklara dokunmaktan hoşlanır.
• Bir veya birden fazla sportif faaliyetlerde başarılıdır.
• Bir yerde uzun süre kaldığında hareket etmeye, kımıldamaya ihtiyaç duyar.

6- Sosyal Zeka:

• Arkadaşlarıyla ya da akranlarıyla sosyalleşmeyi çok sever.
• Grup içerisinde doğal bir lider görünümündedir.
• Problemi olan arkadaşlarına her zaman yardım eder.
• Dışarıda iken kendi başının çaresine bakabilir.
• Başkaları ile birlikte ders çalışmayı veya oyun oynamayı çok sever.
• En az iki veya üç yakın arkadaşı vardır ve onları sık sık arar.
• Başkaları daima onunla birlikte olmak ister.
• Başkalarına selam verir, onların hatırlarını sorar ve onları önemser.
• Empati yeteneği çok iyi gelişmiştir.
• Bir şeyi başkalarıyla işbirliği yaparak, onlarla paylaşarak ve öğreterek öğrenmeyi sever.

7- İçsel Zeka:

• Bağımsızlık duygusu gelişmiştir.
• Güçlü ve zayıf yönlerinin farkındadır.
• Bireysel çalışırken daha başarılıdır.
• Amaç ve hedeflerine ilişkin iyi bir anlayışa sahiptir.
• Düşünce ve davranışları arasında tutarlılık vardır.
• Kendisine her zaman güvenir.
• Yaşadıklarında her zaman ders alır.

8- Doğa Zekası:

• Doğa olaylarına çok meraklıdır.
• Bitki yetiştirmeyi çok sever. Sınıftaki çiçeklerin bakımını üstlenir.
• Doğa ve hayvanlarla ilgili konuları iliyle takip eder.
• Mevsimleri ve iklim olaylarını yakından takip eder.
• Doğa ve hayvanlar ilgili belgeselleri izler.
• Çevreye karşı duyarlıdır.
• Toprakla oynamayı sever.

Etkinlikler

Bedensel – Kinestetik Zeka Etkinlikleri

• Kavramlar, hareketlerle veya oluşumlarla betimlenir.
• İşaret dili öğrenilir.
• Sessiz sinema oyunu oynanır.
• Duygular hareketlerle anlatılır.
• Bir rol canlandırılır.
• Sırada otururken egzersiz yapılır.
• Davullar / ıslıklarla halk oyunları oynanır.
• Bir kelime kavram canlandırılır.
• Pandomin sergilenir.

Doğa Zekası Etkinlikleri

• Küçük bir doğa gezisi yapılır.
• Bir nehir, ırmak, göl,doğal park ziyareti yapılır.
• Bir doğa olayındaki değişimler kaydedilir.
• Sınıflandırma sistemi oluşturulur.
• Doğadan fotoğraflar çekilir.
• Bir bahçe düzenlenir.
• Bir hayvan – bitki hakkında rapor yazılır.
• Yaprak koleksiyonu yapılır.
• Meteorolojik aletler gösterilir.
• Meyve-sebze çekirdekleri incelenir.
• Doğa gözlemleri yapılır.
• Doğa ve canlılarla ilgili belgeseller izlenir.

Görsel – Uzamsal Zeka Etkinlikleri

• Bir broşür, logo tasarlanır.
• Elbise tasarımı yapılır.
• Bir hikaye, matematik problemi resimlendirilir.
• Hareketli bir nesne yapılır.
• Bir poster yapılır.
• Bir çizgi film/karikatür yapılır.
• Bir duvar resmi yapılır.
• Bir resim çizilir – boyanır.
• Bir harita yapılır veya okunur.
• Mesafe tahmininde bulunulur.
• Pandomin yapılır.

İçsel Zeka Etkinlikleri

• Yapılacaklar listesi tutulur.
• Yapılacak işler öncelik sırasına konulur.
• Hedefler belirlenir ve onlara ulaşmaya çalışılır.
• Sessiz ders çalışma yapılır.
• Kişisel şiirler yazılır.
• Bir otobiyografi yazılır.
• Sınıf kütüphaneleri düzenlenir.
• Bir durum savunulur.
• Konu kişisel yaşamlarla ilişkilendirilir.

Kişilerarası – Sosyal Zeka Etkinlikleri

• Eşli tartışma yapılır.
• Bir takım sunuşu yapılır.
• Etkin dinleme uygulamaları yapılır.
• Bir olay planlanır.
• Bir sosyal sorun gösterilir ve çözülür.
• Orijinal grup hikayeleri oluşturulur.
• Birlikte bir yemek hazırlanır.
• Bu alanda ünlü biri hakkında rapor hazırlanır.
• Bir oyun gösterisi hazırlanır.

Mantıksal – Matematiksel Zeka Etkinlikleri

• Beyin fırtınası yapılır.
• Benzerlikler ve farklılıklar bulunur.
• Şifre çözülür.
• Olaylar sıraya konulur.
• Mantık problemleri çözülür.
• Tümdengelim / Tümevarım düşünce teknikleri kullanılır.
• Grafikler yorumlanır.
• Sayı oyunları oynanır.
• Verilerden grafik oluşturulur.
• Gelecekle ilgili tahminler yapılır.
• Matematik bulmacaları yapılır.
• Makale analizi yapılır.
• Bir zaman çizelgesi oluşturulur.

Müziksel – Ritmik Zeka Etkinlikleri

• Sınıfça müzik aleti çalınır.
• Bir şarkı yazılır.
• Sese, ritmik kalıplara duyarlılık geliştirilir.
• Farklı kültürlerin müziği dinlenir.
• Duygular müzikle anlatılır.
• Fon müziği kullanılır.
• Sesler Keşfedilir.
• Matematikle ilgili şarkılar söylenir.
• Ritim tutma öğretilir.
• Müzikle farklı kültürler tanıtılır.
• Çalışırken müzik dinlenir.

Sözel – Dilsel Zeka Etkinlikleri

• Bir şiir deneme okunur.
• Kısa bir hikaye, oyun okunur.
• Bir konuşma, doğaçlama yapılır.
• Konuyla ilgili bir fıkra anlatılır.
• Sözcük oyunu oynanır.
• Çapraz bulmaca yapılır.
• Yaratıcı yazma çalışması yapılır.
• Öykü yazma çalışması yapılır.
• Konuşma metni yazılır.
• Hikaye tamamlama çalışması yapılır.
• Ezberden şiir okunur.
• Bu zeka alnında ünlü birisi araştırılıp rapor hazırlanır.
• Kukla tiyatrosu yapılır.
• Bir slogan/reklam kampanyası yazılır.
• Dergiler magazinler sınıfta incelenip tartışılır.
• Komik yazılar yazılır.
• SONUÇ OLARAK:Zekâ üzerinde yapılan araştırmaların daima ortak noktayı işaret etmesi tesadüf olamaz. İnsan beyni ve zekâ üzerine yapılan tüm bilimsel çalışmalar gösteriyor ki, zekâ geliştirilebilir bir potansiyeldir. Yine yapılan araştırmalar, zekâ gelişiminin büyük oranda çocuk yaşta gerçekleştiğini ifade ediyor.